Στις αρχές του ’50, τα κόμικς βρέθηκαν στο στόχαστρο. Πολλοί κατηγορούσαν τα έγχρωμα καρέ τους για την αυξανόμενη βία και ολόκληρες κατηγορίες εξαφανίστηκαν. Η Αμερικανική Γερουσία ανάγκασε τους εκδότες να συγκροτήσουν την Ένωση Περιοδικών Κόμικς της Αμερικής (1954), η οποία διαμόρφωσε έναν κώδικα δεοντολογίας, σύμφωνα με τον οποίο απαγορεύονταν η υπερβολική βία, οι αναφορές στο σεξ, η αμφισβήτηση της εξουσίας. Αν ένα κόμικ δεν περνούσε τον έλεγχο και δεν έπαιρνε σφραγίδα έγκρισης, απαγορευόταν η έκδοσή του. Τα κόμικς ξαφνικά ήταν «επιβλαβή».
Σ’ αυτή την περίοδο, όταν τα τεύχη των κόμικς απομακρύνθηκαν από γκανγκστερικές, πολεμικές, τρομακτικές ιστορίες, η Marvel ήταν η εταιρεία που κατάφερε να προσαρμοστεί καλύτερα στα νέα δεδομένα. Αντιμετωπίζοντας ευθέως την επιτυχία της DC Comics, ο συντάκτης-συγγραφέας Σταν Λι, μαζί με τον σκιτσογράφο Τζακ Κίρμπι, κινήθηκαν σε μία νέα κατεύθυνση. Βασικός πυρήνας των κόμικς τους δεν θα ήταν πλέον η πλοκή, αλλά οι προσωπικότητες των ηρώων. Οι χάρτινοι υπερ-ήρωες της Marvel έγιναν πιο ανθρώπινοι και οι δυνάμεις τους ένα πεδίο αμφισβήτησης, κυρίως από τους ίδιους. Κι εδώ ακριβώς συνοψίζεται η τεράστια παρακαταθήκη του Σταν Λι.
Ο Λι, ορματιστής δημιουργός που προσάρμοσε την τέχνη του στην κοινωνική της ταυτότητα, σχολίαζε την ατομική απειλή μέσα από τον βασανισμένο Μπρους Μπάνερ που μεταμορφώνεται σε Χαλκ, την εφηβική αγωνία στο πρόσωπο του Πίτερ Πάρκερ που πιάνεται στον ιστό του Spider-Man, τις σύγχρονες εξελίξεις στη βιολογία και παράλληλα την αναζήτηση της ταυτότητας στους Χ-Men. Και όχι μόνο. Δημιουργώντας με τους ήρωές του το δημοφιλές «Σύμπαν της Marvel» έβαλε κάτω από μία σκέπη τους αναγνώστες που ένιωθαν πλέον πως υπάρχει μία «λέσχη» που τους κατανοεί, τους φροντίζει, τους διασκεδάζει. Οι επιθετικοί προσδιορισμοί των ηρώων, όπως «Εκπληκτικοί», «Φανταστικοί» κ.α., «μιλούσαν» την γλώσσα των εφήβων της εποχής. Όταν τη δεκαετία του ’60 οι σούπερ-ήρωες ήταν πλέον ξανά στη μόδα, τα κόμικς της Marvel προωθούνταν ως μία Pop Art Production!, με τη φράση μάλιστα γραμμένη στο εξώφυλλο!
Ο σούπερ μπαμπάς των Spider-Man, X-Men, Thor, Iron Man, Black Panther, Fantastic Four, Hulk, Doctor Strange, Daredevil, Captain America, Ant-Man…, πίστεψε στις ανθρώπινες δυνάμεις, στην έννοια του καλού, στην κοινωνική δικαιοσύνη, στις συμμαχίες, στο διάστημα, στο χρώμα, στην πολυσυλλεκτικότητα. Φέρνοντας το τόσο επίκαιρο diversity δεκαετίες πριν, ο Σταν Λι «ζωντάνεψε» διαφορετικούς χαρακτήρες κι έκανε mainstream τους geek.
Ο Σταν Λι πέθανε σε ηλικία 95 ετών πλήρης ημερών, και ακόμα πιο σημαντικό, πλήρης έργων. Άφησε μία τεράστια κληρονομιά, την οποία είδε να απολαμβάνει η οικουμένη. Άρρηκτα συνδεδεμένοι με την ποπ κουλτούρα, οι ήρωές του μεταπήδησαν με τα χρόνια από τα καρέ στη μεγάλη οθόνη, και ο ίδιος έζησε την απίστευτη κινηματογραφική επιτυχία των ηρώων της Marvel, διατηρώντας παιχνιδιάρικα κι από μία καμεό εμφάνιση στις ταινίες, ένα κλείσιμο ματιού στους θεατές πως η ανατροπή συμβαίνει με έμπνευση και χιούμορ. Και μία υπόσχεση. Όλοι μπορούμε να γίνουμε σούπερ.
Ευχαριστούμε Σταν Λι.
Όπως έγραφε κι ο ίδιος, κλείνοντας τη στήλη του Stan’s Soapbox, Excelsior!
